فرز و مولت جراحی چیست؟ معرفی کامل ابزارهای برش و تراش در دندانپزشکی و جراحی دهان
در دندانپزشکی و جراحی دهان، دقت، کنترل و ظرافت در برش و تراش بافت های سخت مانند دندان یا استخوان از اهمیت بالایی برخوردار است. دو ابزار کلیدی که در این فرآیندها به کار می روند، فرز (Burs) و مولت جراحی (Surgical Chisel or Mallet) هستند. این ابزارها نقش حیاتی در درمان های جراحی، کاشت ایمپلنت، برداشت بافت های استخوانی و حتی آماده سازی دندان برای ترمیم های پیچیده دارند.
فرز جراحی چیست؟
فرز جراحی یا Surgical Bur ابزاری است چرخان که به یک هندپیس متصل می شود و برای برش و تراش دقیق استخوان، دندان یا ترمیم های سخت به کار می رود. این ابزارها معمولاً از جنس تنگستن کارباید یا فولاد ضد زنگ ساخته می شوند و دارای طراحی های متنوعی هستند.
انواع فرز جراحی بر اساس شکل و کاربرد
فرز کروی (Round Bur)
- مناسب برای شروع حفره و برداشت پوسیدگی
- مورد استفاده در دسترسی به کانال ریشه
- در سایزهای مختلف (از شماره 1 تا 10)
فرز مخروطی (Tapered Bur)
- مناسب برای برداشت دقیق استخوان و ایجاد شیار
- در جراحی های ایمپلنت و سینوس لیفت کاربرد دارد
فرز فلت اند (Flat End Bur)
- مناسب برای تراش افقی
- کاربرد در هموارسازی استخوان یا حذف قطعات ایمپلنت شکسته
فرز الماسی (Diamond Bur)
- دارای پوشش الماسی برای دقت بیشتر
- در آماده سازی عاج یا مینای دندان برای لمینت و روکش استفاده می شود
فرز سر توپی (Surgical Round Diamond Bur)
- استفاده در برداشت دقیق استخوان اطراف دندان عقل نهفته
- کاهش آسیب به بافت نرم
کاربردهای فرز در دندانپزشکی و جراحی فک و صورت
- برداشت پوسیدگی ها
- جدا کردن تاج دندان در موارد کشیدن جراحی
- آماده سازی استخوان برای ایمپلنت
- باز کردن فضای سینوس
- ایجاد دسترسی به کانال ریشه
- برش سمان یا پرکردگی های سخت
مولت جراحی چیست؟
مولت جراحی (Surgical Chisel) ابزاری است که با استفاده از ضربه ملایم یک چکش مخصوص (Mallet) روی آن، بافت های سخت استخوانی یا دندانی را برش یا جدا می کند. این ابزار عمدتاً در جراحی های دهان و فک، جراحی های پریو، و گاهی در ارتوگناتیک یا جراحیهای ارتوپدی دهان کاربرد دارد.
انواع مولت جراحی
مولت مستقیم (Straight Chisel)
- مناسب برای برش های مستقیم در استخوان
- کاربرد در جراحی های دندان عقل نهفته و استئوتومی
مولت خمیده (Curved Chisel)
- برای دسترسی به نقاط دشوار و منحنی فک
- کاربرد در برداشت قطعات استخوانی در مناطق پشتی
مولت استخوان بردار (Osteotome)
- برای تراکم سازی استخوان قبل از کاشت ایمپلنت
- تغییر شکل استخوان به جای برداشت آن
کاربردهای مولت جراحی
- خارج سازی دندان های نهفته
- برداشت استخوان در اطراف دندان آسیب دیده
- استفاده در تکنیک split bone در ایمپلنتولوژی
- انجام جراحیهای استئوتومی در اصلاح فک
- تراکم سازی استخوان در ناحیه قدامی فک بالا (Sinus Lift)
تفاوت بین فرز و مولت جراحی
| ویژگی | فرز جراحی | مولت جراحی |
|---|---|---|
| روش عملکرد | چرخشی با سرعت بالا | ضربه ای با کنترل دستی |
| دقت در برش | بسیار دقیق و قابل کنترل | مناسب برای جداسازی سریع |
| خطر آسیب به بافت نرم | کمتر | بیشتر، در صورت استفاده ناصحیح |
| زمان انجام کار | سریعتر | نیاز به زمان بیشتر و دقت بیشتر |
| کاربرد | جراحیهای دقیق و ترمیمی | جراحیهای استخوانی و نهفتگی |
نکات ایمنی در استفاده از فرز و مولت جراحی
- استفاده از سرعت مناسب هنگام کار با فرزها
- خنک سازی مناسب با آب برای جلوگیری از سوختگی بافت
- بررسی دقیق استریل بودن ابزار قبل از استفاده
- آموزش کامل اپراتور برای کار با مولت و چکش
- استفاده از محافظ های چشمی برای تیم جراحی
مراقبت و نگهداری از فرزها و مولت های جراحی
- شست وشو و پاک سازی دقیق بعد از هر بار استفاده
- استفاده از اتوکلاو کلاس B برای استریل ابزار
- پرهیز از استفاده طولانی مدت از فرزهای کند یا ترک خورده
- بررسی تیز بودن و تعویض منظم مولت ها
- نگهداری ابزار در پک های استریل و خشک
سخن پایانی
فرز و مولت جراحی، از مهم ترین ابزارهای جراحی در حوزه دندانپزشکی، جراحی فک و صورت، و ایمپلنتولوژی به شمار می روند. شناخت دقیق هر کدام از این ابزارها، به دندانپزشکان و جراحان کمک می کند تا با دقت و ایمنی بیشتری درمان ها را انجام دهند و از آسیب های احتمالی به بافت های سالم جلوگیری شود. انتخاب ابزار مناسب در کنار آموزش صحیح، کلید موفقیت در درمان های جراحی و ترمیمی است.
